Quá trình tiến hóa ở người: Sự ước đoán được dạy như là một thực tế
Lối suy nghĩ truyền thống hiện nay khiến chúng ta có cảm giác rằng khi giải thích nguồn gốc của chúng ta thì lý thuyết của Darwin về tiến hóa là một “thỏa ước bất biến.” Rằng nó là một trường hợp đóng được chấp nhận toàn cầu bởi cộng đồng khoa học, và không có nghi ngờ gì khi giải thích sự sống ở người như chúng ta thấy ngày nay. Sự tiến hóa được mô tả là thực tế trong các cuốn sách và lớp học. Trong môi trường của sự chấp nhận vô điều kiện này, các khám phá khoa học phản đối lý thuyết tiến hóa thường không được ủng hộ, hay tệ hơn, bị chế nhạo là mê tín, tôn giáo hay khoa học giả tạo. Vì lý do này, mọi người thường ngạc nhiên khi có bất kỳ phát hiện nào nghi ngờ về lý thuyết của Darwin. Họ ngạc nhiên khi biết rằng những chống đối mạnh mẽ với lý thuyết của Darwin xuất hiện dường như ngay khi cuốn sách của ông được xuất bản trong năm 1859, và chúng đến từ bản thân bên trong cộng đồng khoa học.
Sự phản bác đầu tiên được đưa ra bởi Louis Agassiz, người được coi là một trong những nhà khoa học vĩ đại trong thế kỷ 19. Di sản tiên phong của ông được công nhận trong lĩnh vực lịch sử tự nhiên, đặc biệt sự nghiệp của ông trong lĩnh vực địa chất, sinh học, cổ sinh vật học và sông băng. Trong khi ông và Darwin là người đương thời dùng chúng phương pháp luận và nguồn thông tin thì sự diễn giải của họ không thể nào khác biệt hơn. Bắt đầu từ khi xuất bản lý thuyết của Darwin vào năm 1874, Agassiz viết “Hoàn toàn không có dữ kiện cả về địa chất lẫn lịch sử của quá khứ, và kinh nghiệm của hiện tại có thể được đề cập như sự tiến hóa chứng minh, hay sự phát triển của một giống loài từ giống khác bởi sự lựa chọn của bất kỳ hình thức nào.”
Agassiz không chỉ là người duy nhất phản đối. Một cộng đồng các nhà khoa học có uy tín đã phản đối lý thuyết của Darwin ngay từ khi nó lần đầu được xuất bản. Cộng đồng đó tiếp tục gia tăng. Danh sách của nó hiện giờ nghe giống như một danh sách những tâm trí hàng đầu trong khoa học đương thời. Sau đây là một vài cái tên phản đối từ thời điểm Darwin giới thiệu lý thuyết của ông trong năm 1859 tới nay, nó giúp các bạn có một cái nhìn tổng thề về những phản đối này:
- “Lý thuyết của Darwin không dựa trên phương pháp quy nạp—không dựa trên một loạt dữ kiện được thừa nhận chỉ ra một kết luận chung.” — Adam Sedgwick (1785–1873), Đại học Cambridge, nhà địa chất người Anh và một trong những người sáng lập ra địa chất học hiện đại.
- “Lý thuyết khiếm khuyết, đang trở nên ngày càng rõ ràng khi thời gian trôi qua. Nó không còn phản ánh kiến thức khoa học thực tiễn, và sự nắm bắt lý thuyết của thực tế…Darwin mượn tầm ảnh hưởng của hoạt động nghiên cứu thực tiễn khác để có ý tưởng…Nhưng toàn bộ kết quả của lý thuyết tới ngày nay vẫn lạ lẫm với khoa học động vật học được thừa nhận, vì những thay đổi thực sự của giống loài bởi ý tưởng như vậy vẫn chưa được biết tới.” — Albert Fleischmann (1862–1942), đại học Erlangen, nhà động vật học người Đức
- “Lý thuyết tiến hóa trở thành một cảm giác tôn giáo về mặt khoa học, gần như mọi nhà khoa học đã chấp nhận nó và nhiều người sẵn sàng “bẻ cong” những quan sát của họ để phù hợp với lý thuyết này.”— H. S. Lipson (1910–1991), University of Manchester Institute of Science and Technology, nhà vật lý người Anh.
- “Lý thuyết tiến hóa là xương sống của sinh học, vì thế sinh học ở vị thế lạ thường của việc trở thành một khoa học dựa trên lý thuyết chưa được chứng minh, liệu đây là một khoa học hay một niềm tin? Niềm tin vào lý thuyết tiến hóa vì thế hoàn toàn song song với niềm tin vào sáng tạo đặc biệt, cả hai là những khái niệm mà người tin tưởng biết là đúng, nhưng tới hiện nay vẫn không có khả năng chứng minh.” — Leonard Harrison Matthews (1901–1986), Đại học Cambridge, nhà động vật học người Anh.
- “Xác suất rằng các dạng sống cao hơn xuất hiện theo cách này có thể so sánh với xác suất một cơn lốc xoáy đi qua một nhà kho có thể lắp đặt một chiếc Boeing 747 từ vật liệu trong đó. Tôi cảm thông cho sự bất bình rộng rãi của các nhà sinh học để phủ định điều dường như với tôi là hiển nhiên.” — Sir Fred Hoyle (1915–2001), Đại học Cambridge, nhà thiên văn học người Anh; hình thành lý thuyết về thiên văn học sao.
- “Cuối cùng lý thuyết của Darwin về sự tiến hóa chẳng qua là một chuyện hoang đường Vũ trụ của thế kỷ 20. Sự thật là mặc dù tiếng tăm của thuyết tiến hóa và nỗ lực đáng kể của trí tuệ hướng tới sự cắt giảm sự sống theo khuôn của lối suy nghĩ kiểu Darwin, thì Tự nhiên vẫn từ chối bị giam cầm. Trong tuyên bố mới nhất, chúng ta vẫn biết rất ít về cách sự sống mới bắt đầu.”— Michael Denton (1943–), nhà hóa sinh người Anh, trung tâm Khoa học và Văn hóa.
- “Tuy nhiên, quan điểm là học thuyết tiến hóa lan ra toàn thế giới, không phải dựa vào sức mạnh của kết quả khoa học mà chính xác là dựa vào thần thoại của Gnostic. Nó khẳng định rằng sinh vật sống tự tạo ra bản thân chúng, tức là về bản chất là một tuyên bố siêu hình… Cho nên, trong tuyên bố mới nhất, chủ nghĩa tiến hóa thực sự là một học thuyết siêu hình khoác lớp áo khoa học.” — Wolfgang Smith (1930– ), nhà toán học và vật lý người Mỹ.
Những tuyên bố trên đưa ra những hiểu biết sâu sắc hiếm thấy trong cộng đồng, và chắc chắn không được công bố trong trường học khi vẫn còn chấp nhận lý thuyết Darwin. Rõ ràng, ban giám khảo vẫn bỏ ngỏ khả năng đứng vững của học thuyết tiến hóa của Darwin khi giải quyết bí mật của nguồn gốc ở người. Mặc dù, học thuyết này đã xuất hiện gần 150 năm nhưng chúng vẫn là vấn đề gây tranh cãi về mặt cảm xúc nhất của thời đại của chúng ta.
Một lý thuyết cần được chứng minh
Ngay lập tức sau khi Charles Darwin phát hình Nguồn gốc của các loài vào năm 1859, các nhà khoa học bắt đầu tìm kiếm bằng chứng để hỗ trợ nó: “sự liên hệ còn thiếu” giữa các loài được cho là tồn tại trong bản hóa thạch. Nếu các nhà khoa học có thể tìm thấy những bằng chứng này, lô gic là họ sẽ có thể tái tạo cây phả hệ cổ đại của sự phát triển. Giống như cách chúng ta có thể ghi lại phả hệ gia đình, từ bố mẹ tới ông bà rồi các cụ và cứ thế trên nữa, họ giả định một ngày nào đó sẽ có thể tạo ra một cây phả hệ của tất cả tổ tiên của chúng ta.
Suy nghĩ hiện tại về nguồn gốc của chúng ta thường được diễn giải như là một cái cây. Chúng ta ở trên đỉnh của cây xuất hiện từ hình thức sống ít tiến hóa hơn của sự sống. Theo cách nghĩ này, đường kẻ kết nối chúng ta với các hình thức của sự sống trên cây đại diện cho nhiều cách phát triển – các cách tiến hóa- các nhà khoa học tin tưởng bắt đầu từ người cổ đại tới ngày nay.
Tuy nhiên, cái nhìn gần vào diễn giải truyền thống tiết lộ rằng sự liên hệ giữa các hóa thạch được chỉ ra là các đường mềm hơn là các đường cứng. Điều này có nghĩa là các đường đại diện sự kết nối ước đoán hay suy luận hơn là sự kết nối được chứng minh. Trong khi người ta tin rằng kết nối như vậy là có, sau 150 năm tìm kiếm bằng chứng ủng hộ lý thuyết thì họ vẫn chưa chứng minh được. Nói cách khác, bằng chứng vật lý xác nhận sự liên hệ về mặt tiến hóa ảnh hưởng tới mọi mặt của đời sống chúng ta từ chăm sóc y tế tới bào chữa đạo đức về tội phạm, khủng bố, phạt tử hình cũng như tiêu chuẩn ngoại hình và quan hệ gần gũi vẫn chưa được phát hiện. Ngay cả như vậy thì lý thuyết này tiếp tực được dạy trong các lớp học cộng đồng như thể nó là một thực tế bất biến.
Một phát hiện đáng kinh ngạc vào cuối thế kỷ 20 trao các nhà khoa học cơ hội kiểm tra những tranh luận gay gắt về lý thuyết tiến hóa. Nếu sự tiến hóa ở người diễn ra như học thuyết Darwin, thì cách tốt nhất để chứng minh sẽ là so sánh chúng ta với tổ tiên của mình ở cấp độ sâu nhất của các tế bào của chúng ta. Để thực hiện như vậy, các nhà khoa học sẽ cần mẫu DNA của tổ tiên chúng ta và so sánh nó với DNA của cơ thể chúng ta ngày nay. Đây là một vấn đề, do người hiện đại đã xuất hiện trên trái đất 200.000 năm. Bởi vì DNA mong manh, nó không thể sống lâu vậy.
Liệu DNA từ sự sống cổ đại nguyên thủy có thể vẫn tồn tại ngày nay không? Và nếu nó tồn tại, chúng ta có thể kiểm tra DNA tái tạo theo cách chúng ta kiểm tra DNA của mình ngày nay không? Mặc dù câu hỏi này nghe như thể chúng có thể đến từ bộ phim Công viên kỷ Jura, nhưng câu trả lời xuất hiện trong một phát hiện vào năm 1987. Sự tiết lộ của phát hiện này đã khiến nhiều câu hỏi không trả lời được, tạo ra thậm chí những bí mật sâu hơn, và mở cánh cửa tới khả năng đã là lãnh địa bị cấm trong khoa học truyền thống.
Khôi phục DNA từ một em bé Neanderthal, người nguyên thủy
Trong năm 1987, một phát hiện được tìm thất trong khu vực Cáp ca của Nga, gần biên giới giữa Châu Âu và Châu Á. Chôn sâu trong đất, trong một địa điểm gọi là hang Mezmaiskaya, các nhà khoa học phát hiện hóa thạch của một em bé gái giống người Neanderthai nguyên thủy, sống khoảng 30.000 năm trước. Kỷ nguyên đá chấm dứt khoảng 20.000 năm trước, tức là em bé này sống trong kỷ nguyên đá. Hóa thạch này còn ở tình trạng bảo quản cực kỳ hiếm, và các nhà khoa học có thể xác minh tuổi của bé đâu đó trong khoảng thai nhi 7 tháng và em bé 2 tháng tuổi.
Sử dụng các kỹ thuật hiện đại, các nhà khoa học có thể triết xuất một loại DNA gọi là ty thể DNA từ xương sườn của bé gái này để phân tích.
Giờ đây chúng ta biết chúng ta không biết
Các nhà khoa học Nga và Thụy Điển kiểm tra DNA này để biết mức độ tương đồng của em bé này với con người hiện đại ngày nay. Nói cách khác, các nhà khoa học muốn biết liệu em bé Neanderthal thực sự là một trong các tổ tiên của chúng ta, như phả hệ tiến hóa khiến chúng ta tin vậy không.
Trong năm 2000, kết quả nghiên cứu được công bố bởi trường đại học Glasgow. Kết quả được chia sẻ theo cách dễ hiểu nhất cho độc giả bình thường. Kết quả khẳng định rằng người hiện đại “thực tế không phải, tiến hóa từ Neanderthal.”
Giờ đây, chẳng có đường lùi. Trong khi các nhà khoa học ban đầu tin rằng ty thể DNA của bé gái Neanderthal sẽ giải quyết bí mật về tổ tiên của chúng ta, nó thực sự cho kết quả ngược lại. Nếu chúng ta không phải hậu duệ của người Neanderthal, thì ai là tổ tiên của chúng ta? Chúng ta phù hợp trong phả hệ tiến hóa ở chỗ nào? Liệu chúng ta thậm chí có thuộc về phả hệ của học thuyết tiến hóa của Darwin không? Sự so sánh từ hóa thạch người Neanderthal và động vật có vú khác soi sáng cho câu hỏi này. Tuy nhiên, để làm vậy các nhà khoa học buộc phải chấp nhận một khả năng mới khi tìm kiếm bí mật về nguồn gốc của chúng ta.
Họ là chúng ta
Các nhà khoa học cùng nhất trí rằng người hiện đại về mặt giải phẫu (AMHs) đầu tiên xuất hiện trong bản ghi hóa thạch gần 200.000 năm trước và bắt đầu cho Homo sapiens – thuật ngữ dùng để mô tả người sống trên trái đất ngày nay. Các nhà khoa học hiện tin rằng AMHs là chúng ta, và chúng ta là họ. Sự khác biệt giữa chúng ta và người AMH nhỏ đến mức họ không thể là nhóm người khác. Nói cách khác, mặc dù người cổ đại không thực sự cư xử như chúng ta, nhưng họ nhìn giống chúng ta và dường như có tất cả “sự kết nối” trong hệ thần kinh mà chúng ta có ngày nay.
Nói cách khác, chúng ta vẫn giống và hoạt động như họ 200.000 năm trước, mặc cho những thành tựu khoa học đáng kinh ngạc của mình. Một nghiên cứu về hóa thạch của người AMH năm 2008 thực hiện bởi phân tích gen từ trường đại học Ferrara và Florence ở Ý cho chúng ta biết rằng những sự giống nhau này hơn cả sự tưởng tượng của chúng ta. Các nhà nghiên cứu báo cáo, AMH sống ở phía Nam Ý 28.000 năm trước là người Châu Âu hiện đại, về mặt gen cũng như giải phẫu.”
Bằng chứng này là thực tế rằng thành viên của giống loài của chúng ta, Homo sapiens, không thay đổi kể từ khi tổ tiên đầu tiên của chúng ta xuất hiện trong bản ghi hóa thạch. Nó truy vấn câu chuyện tiến hóa truyền thống dựa trên sự thay đổi dần trong thời gian dài.
Câu chuyện mới ở người
Sau 150 năm các bộ óc uy tín nhất của nhân loại dưới sự ủng hộ của giới học giả uy tín nhất, được tài trợ với số tiền rất lớn, và dùng công nghệ phức tạp nhất sẵn có để giải quyết bí mật của nguồn gốc của chúng ta. Nếu chúng ta đi đúng hướng thì dường như chúng ta đang đi xa hơn nơi chúng ta đang đứng ngày nay. Dưới thất bại của học thuyết Darwin nhằm giải thích sự tồn tại của chúng ta và sự quan sát về bằng chứng mới mà tôi đưa ra, thật hợp lý khi hỏi câu hỏi trở thành con voi hồng lớn trong phòng: Điều gì xảy ra nếu khoa học hiện đại đi sai đường?
Điều gì xảy ra nếu chúng ta đang cố chứng minh lý thuyết sai lầm và viết câu chuyện sai lầm của nhân loại? Câu trả lời là lý do tôi chia sẻ những phát hiện này, và ý nghĩa của chúng với chúng ta ngày nay, trong cuốn sách và giải thích trong năm 2017 của tôi. Nếu chúng ta đi sai đường, chúng ta có thể giải thích tại sao nhiều giải pháp áp dụng cho các vấn đề của thế giới không hoạt động. Điều này nghĩa là suy nghĩ và “giải pháp” tiếp cận của chúng ta tạo ra trên điều gì đó không đúng! Nó cũng có nghĩa là các khả năng tuyệt vời sẵn có với chúng ta ngày nay. Chẳng hạn, khả năng tự kiểm soát các chức năng quan trọng gồm hệ miễn dịch và thay đổi nhịp tim tới tự chữa lành, khả năng tiếp cận trực giác của chúng ta, khả năng học tập siêu phàm và nhiều hơn nữa, dường như là một phần của “bản thiết kế” ban đầu của chúng ta, hơn là các khả năng phát triển chậm và dần theo thời gian dài.
Câu hỏi của tôi đơn giản là: Tại sao không cho phép bằng chứng dẫn chúng ta tới câu chuyện của quá khứ của chúng ta, hơn là cố ép bằng chứng thành một khuôn mẫu trong 150 năm? Điều gì xảy ra nếu không có con đường tiến hóa nào dẫn tới giống người hiện đại? Điều gì xảy ra nếu các mảnh đó của gen làm thành con người chúng ta được kích hoạt và hoạt động ngay như bằng chứng cho thấy, hơn là tích lũy dần theo thời gian? Câu chuyện này sẽ giống cái gì? DNA khiến chúng ta khác biệt, thiếu bằng chứng hóa thạch ghi nhận sự chuyển đổi từ giống người này tới giống người khác, sự thiếu DNA tương đồng giữa con người và động vật có vú ít tiến hóa hơn. Tất cả đều gợi ý rằng chúng ta có thể không thuộc về phả hệ tương tự với giống người nguyên thủy thường được chỉ ra trong sách. Thực tế, chúng gợi ý rằng chúng ta có thể không thuộc về một phả hệ nào cả!!
Nói cách khác, chúng ta có thể thấy rằng chúng ta là một giống loài duy nhất trong cuộc tiến hóa bắt đầu và kết thúc với chính chúng ta. Điều này không ám chỉ rằng sự tiến hóa không tồn tại hay xảy ra ở bất kỳ nơi nào. Có sự tiến hóa. Với tư cách là một nhà địa chất học, tôi trực tiếp thấy bản ghi hóa thạch của sự tiến hóa diễn ra trong một số loài khác. Nó chỉ là khi chúng ta cố áp dụng điều chúng ta biết về quá trình tiến hóa của thực vật và động vật so với người thì thực tế không ủng hộ lý thuyết. Chúng thất bại khi giải thích điều bằng chứng đã tiết lộ.
Nếu chúng ta đặt bản chất của những phát hiện mới về chúng ta trong một danh sách rõ ràng, các tuyên bố sau sẽ tóm tắt lại. Thêm vào đó, chúng sẽ cho chúng ta một ý tưởng tốt về nơi các lý thuyết và câu chuyện mới của chúng ta có thể đang hướng đến.
Đây là điều chúng ta không là
- Lý thuyết về các tế bào sống tiến hóa (đột biến ngẫu nhiên) trong thời gian dài, bên trong và của chính bản thân chúng, không thể giải thích nguồn gốc của chúng ta hay sự phức tạp của cơ thể chúng ta.
- Cây phả hệ tiến hóa cho con người không được chứng minh bằng thực tế.
- Nghiên cứu DNA chứng minh rằng chúng ta không tiến hóa từ người Neanderthal như trước đây đề xuất.
- Chúng ta, không thay đổi kể từ giống người đầu tiên của người hiện đại về mặt giải phẫu, xuất hiện trong bản hóa thạch của trái đất xấp xỉ 200.000 năm trước.
- Sự chính xác và thời gian tạo ra DNA khiến chúng ta là độc nhất, không tầm thường trong Tự nhiên.
Giờ đây chúng ta biết điều chúng ta không phải là, khoa học tốt nhất của thời đại chúng ta nói gì về người chúng ta là? Câu chuyện mới về con người giống điều gì?
Đây là điều chúng ta là
- Chúng ta xuất hiện trên trái đất xấp xỉ 200.000 năm trước với DNA và não bộ tiến hóa và hệ thần kinh phức tạp tách riêng với các hình thức khác của sự sống đã hình thành và phát triển.
- Chúng ta xuất hiện là một giống loài độc nhất với chỉnh bản thân mình, với cây phả hệ đơn giản của chúng ta, hơn là một biến thể của hình thức tồn tại trước đó của sự sống được chỉ ra truyền thống trong cây phả hệ đông dần.
- DNA khiến chúng ta độc nhất là kết quả của một thay đổi hiếm gặp của nhiễm sắc thể, được tối ưu theo cách không thể được xác định là ngẫu nhiên.
- Chúng ta ở đây với cơ thể và hệ thần kinh cho phép chúng ta có khả năng trắc ẩn, đồng cảm, trực giác, tự chữa lành và nhiều hơn thế nữa. Thực tế của các khả năng này bên trong chúng ta gợi ý rằng chúng ta được kỳ vọng tận dụng và làm chủ các khả năng mà chúng ta được trang bị.
Thành thực thừa nhận những thực tế này mở ra cho chúng ta một mô hình chuyển dịch cách thức chúng ta cảm nhận về bản thân và quan điểm về vị trí của mình trong Vũ trụ. Với sự chuyển dịch này, chúng ta tự thoát khỏi mô hình tách biệt và chuyển tới sở hữu một trong di sản hiếm có mà chúng ta bắt đầu khai thác.
(trích từ bài viết của Gregg Braden, nhà khoa học, nhà nghiên cứu, giáo dục, giảng viên và người tiên phong trong việc kết nối khoa học, tinh thần và tiềm năng con người)